Yontma Taş Devri
Keber Tepe`nin batı yamacında yer alan yaklaşık 80 m uzunluğa ve 8 m yüksekliğe sahip ve Şarklı Mağara olarak adlandırılan kaya geçitinde 2015 yılı yaz döneminde araştırmalar gerçekleştirilmiştir. 1970`li/1980`li yıllarda yapılmış olan ilk Türk kazılarında Şarklı Mağara`nın tarih öncesi dönemlerde tekrar tekrar avcı ve toplayıcı topluluklar tarafından barınak olarak kullanım görmüş olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalar esnasında çakmak taşı ve hayvan kemiklerinden yapılma Yontma Taş Devri`ne ait aletler bulunmuştur. Bundan böyle buradaki araştırmalar Küçük Asya Araştırma Merkezi tarafından üstlenmiştir. Şimdiye dek yapılmış çalışmaların buluntuları burada insanlığın varlığı en az 500/300.000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu söylemek mümkündür.
Şarklı Mağara`da çalışmalar başlamadan önce burada sadece Yontma Taş Devri`ne değil, aynı zamanda insanlığın çeşitli tarihi dönemlerinde izlerini bırakmış oldukları görülmektedir. Kayaya oyulmş nişler ve mekanlar ile Roma Imparatorluk Dönemi`ne ait taş ocakları bu durumun kanıtıdır. Buradan güneyde yer alan Kutsal Alan`a bir bağlantının var olduğu düşünülmektedir.
Doliche`de yürütülen Yontma Taş Devri araştırmalarının ön planında kronolojiyle ilgili sorular yer almakta; Doliche`de insanlar ne zamandan itibaren varlık göstermektedir. Bununla bağlı olarak Insan-Doğa/Çevre arasındaki ilişki kompleksi de aydınlatılması düşünülmektedir. Örneğin insan çevresinden ne şekilde faydalanmış, ne tür kesişme alanlarına sahipti, hangi doğal ham madde kaynaklarını kullanmış ve hangilerini kullanmamış, insanlar hangi mevsimlerde bölgede varlıklarını göstermiştır?
Burada özellikle ilginç olan bir durum ise Şarklı Mağara`nın hemen karşısında yer alan Çimşit Tepe olarak adlandırılan, yükseltide doğal çakmak taşı kaynağının bulunuyor olmasıdır. Çimşit Tepe`de ham çakmak taşı malzemesi hazırlanmış, esas form ve aletler halinde işlnmiş ve ardından kullanım için yanlarında götürülmüştür. Bu aletler Şarklı Mağara`ya da taşınmış ve burada kullanılmıştır. Bu durum, Yontma Taş Devri araştırmalarında tespit edilebilinmiş nadir durumlardan birini yansıtmaktadır, bu dönemde ikamet alanının (Şarklı Mağara) ve atölye alanının (Çimşit Tepe) böylesine birbirine yakın bir şekilde konumlanmış olması oldukça ender rastlanılan bir durum olmuştur. Buranın bu bulgu durumu Şarklı Mağara`nın Yontma Taş Devri araştırmalarında yüksek potansiyelini gözler önüne sermektedir. Özellikle şimdiye dek bilim dünyasında büyük bir karanlık altında kalmış olan Türkiye`nin Paleolitikum Dönemi araştırmalarındaki yerini – avcı ve toplayıcıların en önemli dönemleri (yaklaşık günümüzden 2,5 Milyon ile 10.000 yıl öncesi) – oldukça mühim bir hal almıştır. Bu tür arkeolojik kazı çalışmaları oldukç nadir bir sayıya sahip olup, kazı sonuçları da genelde yetersiz bir kapsamda yayınlanmış durumdadır. Bundan dolayı Doliche Projesi kapsamında burada bu Paleolitik araştırmalarının gerçekleştiriliyor olabilmesi oldukça mühimdir.
